Του Γιώργου Ν. Καραμανλή*
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα ιδιότυπο εργασιακό παράδοξο: ενώ η ανεργία παραμένει σταθερά υψηλή, σε επίπεδο νέων, περισσότερες από 200.000 θέσεις εργασίας δεν μπορούν να καλυφθούν. Και όχι, δεν είναι επειδή «οι νέοι δεν θέλουν να δουλέψουν» όπως συνηθίζει να λέει ο θείος στο οικογενειακό τραπέζι. Είναι επειδή το σύστημα, συνολικά, φροντίζει ώστε να μην μπορούν. Η τελευταία μελέτη της Endeavor Greece φέρνει στο φως το μέγεθος του προβλήματος: 7 στις 10 κενές θέσεις ανήκουν σε τεχνικά επαγγέλματα ή ρόλους που απαιτούν εξειδίκευση.
Δηλαδή, υπάρχει ζήτηση για επαγγελματίες, αλλά δεν υπάρχουν οι επαγγελματίες. Ή, για να το θέσουμε πιο σωστά, δεν υπάρχει κανένα σοβαρό σύστημα που να φροντίζει να τους «παράγει». Η Ελλάδα κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στην ΕΕ σε αριθμό πανεπιστημιακών αποφοίτων, αλλά έχει τρομακτικό έλλειμμα σε συγκολλητές, χειριστές CNC, τεχνίτες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς. Σαν να εκπαιδεύουμε επίτηδες τα παιδιά μας για δουλειές που δεν υπάρχουν και ταυτόχρονα να υποτιμάμε όλες εκείνες τις δουλειές που κρατούν τη χώρα λειτουργική.
Ποιος φταίει; Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θεωρεί επιτυχία μόνο το «μπες στο πανεπιστήμιο», μια κοινωνία που διδάσκει ότι τα ΕΠΑΛ είναι «δεύτερης κατηγορίας» και μια αγορά εργασίας που πληρώνει τον εξειδικευμένο τεχνικό όσο τον σερβιτόρο beach bar, μόνο χωρίς τα tips.
Η μελέτη καταγράφει έντονη έλλειψη προσωπικού σε κρίσιμους τομείς, από τις κατασκευές και τη βιομηχανία, μέχρι την πληροφορική και τη νοσηλευτική. Αντί να σχεδιάζουμε πολιτικές για να καλύψουμε αυτές τις ανάγκες, συνεχίζουμε να παράγουμε πτυχιούχους θεωρητικών επιστημών και να αναρωτιόμαστε γιατί φεύγουν στο εξωτερικό. Πρόκειται για διαχρονική εθνική αποτυχία: τα πανεπιστήμιά μας είναι αποσυνδεδεμένα από την πραγματική οικονομία.
Είναι εύκολο να ρίχνουμε την ευθύνη στη «νέα γενιά που δεν θέλει να δουλέψει». Αλλά πόσο πρόθυμος να δουλέψεις μπορείς να είσαι όταν: • σου ζητούν πτυχίο, εμπειρία και «ευελιξία» για 800 ευρώ;
• κανείς δεν σου είπε ποτέ ότι μπορείς να γίνεις μηχανικός εργοστασίου αντί για «διοικητικός υπάλληλος»;
• το κράτος δεν επενδύει σοβαρά στην επαγγελματική εκπαίδευση και δεν καθοδηγεί την αγορά εργασίας;
Η πραγματική εικόνα είναι πως το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης, αγοράς και κουλτούρας εργασίας παράγει ένα mismatch διαρκείας. Και το πληρώνουμε όλοι -με χαμένες ευκαιρίες, άδεια γραφεία και ένα εργασιακό τοπίο που κουβαλά όλες τις παθογένειες του χθες.
Η μεγαλύτερη ειρωνεία όλων; Εισάγουμε εργάτες από το εξωτερικό για δουλειές που οι δικοί μας νέοι απορρίπτουν, ενώ εξάγουμε επιστήμονες που δεν μπορέσαμε να αξιοποιήσουμε. Η Ελλάδα του 2025 συνεχίζει να χτίζει πύργους στην άμμο, με τις ίδιες ξεπερασμένες προδιαγραφές.
Αν θέλουμε να γίνουμε και μια στοιχειωδώς λειτουργική χώρα, χρειαζόμαστε επειγόντως ένα σχέδιο. Ένα σχέδιο που να λέει ότι δεν είναι ντροπή να είσαι τεχνίτης. Ότι η αριστεία δεν βρίσκεται μόνο στα πτυχία, αλλά και στα χέρια που ξέρουν να παράγουν. Γιατί χωρίς αυτά, ούτε καζανάκι δεν φτιάχνει αυτή η χώρα. Και μετά ποιος θα πει «ποιος θα μας σώσει;».
* Ο Γιώργος Καραμανλής είναι πτυχιούχος Δημοσιογραφίας και Επικοινωνίας. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Political.