100 χρόνια ιστορίας και πρωτοσέλιδα 101 ετών

N 100 N 1001

Μετά τον επετειακό τόμο για τα 100 χρόνια της «Ναυτεμπορικής», που παρουσιάστηκε στο 3ο Οικονομικό της Συνέδριό της*, από τον εκ των δημιουργών του Μιχάλη Ψαλιδόπουλο, Καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ και Σύμβουλο στο Ινστιτούτο Ελληνικής Ανάπτυξης και Ευημερίας**, η εφημερίδα με τη συμπλήρωση 101 ετών από την έκδοσή της, στις 8 Μαρτίου, κυκλοφόρησε πολυσέλιδη επετειακή έκδοση με τα πρωτοσέλιδα της συγκεκριμένης ημερομηνίας. Στην έκδοση *** συμμετείχαν και τρεις προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών: ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Μιχάλης Τιβέριος, η πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης-Βυζαντινολόγος Ελένη Αρβελέρ και ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος.

Κατά την παρουσίαση του πρώτου τόμου, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα το ακόλουθο άρθρο του γράφοντος:

N article

Υπάρχει ένα αξίωμα κατά το οποίο «η δουλειά των δημοσιογράφων εξανεμίζεται λίγο μετά τη δημοσίευση, ενώ των ιστορικών μπορεί να μείνει και στην αιωνιότητα». Ωστόσο, το αξίωμα δεν είναι παρά μια πρόταση η οποία δεν αποδεικνύεται, αλλά η αλήθεια της θεωρείται δεδομένη.
Με αφορμή την έκδοση της “Ν” 100 χρόνια οικονομικής ιστορίας, κατ’ αρχάς επισημαίνω ότι πιστεύω πως την Ιστορία τη γράφουν οι δημοσιογράφοι, ενώ οι ιστορικοί τη συγγράφουν, χρησιμοποιώντας δημοσιογραφικά κείμενα ως πηγές. Φυσικά δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας με την άποψή μου.

«Το καίριο ερώτημα είναι: ποια είναι η σχέση δημοσιογράφου και ιστορικού;» Ρητορικό ερώτημα του δημοσιογράφου, πολιτικού και καθηγητή Πανεπιστημίου Αθανάσιος Κανελλόπουλος (1923 - 1994), στο βιβλίο του «Ο Ξενοφών ως Δημοσιογράφος» (Εκδοτική Εστία 1991). Και ο ίδιος απαντά:

Λέγεται ότι δημοσιογράφος είναι ιστορικός της στιγμής. Ο ιστορικός είναι δημοσιογράφος βραδυφλεγής. Φαίνεται ότι σήμερα η επίκαιρη Ιστορία και η επίκαιρη δημοσιογραφία σχεδόν ταυτίζονται. Είναι έκδηλη μάλιστα η τάση να γράφονται ιστορικά κείμενα, απομνημονεύματα, περιγραφές ζωντανές ιστορικών γεγονότων σύγχρονες του συγγραφέα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη και οι αναγκαίες παραγραφές προθεσμιών για το επιτρεπτό των αποκαλύψεων ή την ωριμότητα των στοιχείων. Η εποχή μας ευνοεί την ταχύτητα της ιστορικής γνώσης. Η τάση αυτή έχει την ευχέρεια της χρησιμοποίησης άφθονων στοιχείων.

Χαρακτηριστικά, έγραφε ο Charles Peguy: «Δεν μπορείς να γράψεις την παλιά Ιστορία γιατί λείπουν τα αναγκαία στοιχεία. Δεν μπορείς να γράφεις την σύγχρονη, γιατί υπεραφθονούν τα στοιχεία». Η έννοια είναι ότι τα σύγχρονα στοιχεία μπορεί να είναι πλημμελή, γιατί οι κυβερνήσεις αποκρύπτουν, στρεβλώνουν, σβήνουν τα ίχνη, καλύπτουν τις μυστικές πληροφορίες, όπως παρατηρεί ο καθηγητής John Lucaus.

Και στη συνέχεια, επικεντρώνοντας στο θέμα του βιβλίου, γράφει: Ο Ξενοφών έχει κατά κανόνα το προσόν να δίνει και μάλιστα να επιλέγει εύστοχα την επικαιρότητα της εποχής του. Έτσι στις περισσότερες περιπτώσεις βίωνε τα γεγονότα και ήταν σε θέση να ομιλεί αντικειμενικότερα ή να διαψεύδει ανακρίβειες, όπως συνέβη με τις περιπτώσεις του δασκάλου του Σωκράτη.

Για την εποχή μας ο Ξενοφών είναι αυτονόητο ότι δεν προσφέρει επικαιρότητα. Γίνεται όμως δάσκαλος στο δημοσιογράφο για την επιτυχή επιλογή της επικαιρότητας, για την ακριβολογία και την αντικειμενικότητα, για τη συλλογή στοιχείων, για την αποφυγή των οξυτήτων, για τη γλαφυρότητα και τη ζωντάνια της περιγραφής, για τον εμπλουτισμό των κειμένων του με αξιοπερίεργα ήθη και έθιμα, με ανέκδοτα και χιούμορ. Ιστορία, προφανώς όχι σαν κι αυτήν του Ξενοφώντα, γράφτηκε και στις σελίδες της “Ν”.
«Η αρχαιοτέρα εξ όλων των εκδοθεισών εις το είδος της εις ολόκληρον τον κόσμον οικονομική, εμπορική, βιομηχανική και ναυτική εφημερίς». Με τη φράση αυτή άρχιζε το βίντεο που προβλήθηκε στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην εκδήλωση για τα 100 χρόνια της “Ναυτεμπορικής”.

Αναμφίβολα, ο πρώτος αιώνας της ιστορικής διαδρομής της εφημερίδας ήταν ένας αιώνας που τα είχε όλα: παγκόσμιους πολέμους, εμφύλιο, πολιτικές κρίσεις, δικτατορία, μνημόνια, πληθωριστικές κρίσεις, πανδημία. Και όλα αυτά τα χρόνια συμπορεύτηκε, κατέγραψε και σημάδεψε με την ανεξίτηλη σφραγίδα της τις εξελίξεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα.

Καταγράφοντας τις επιπτώσεις της παρατεταμένης διεθνούς οικονομικής ύφεσης, που άρχισε το 1929 με το «κραχ» στις ΗΠΑ και διήρκεσε έως το 1933, πλήττοντας όπως ήταν φυσικό το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο.

Χαρακτηριστικές υπήρξαν οι προτάσεις της και οι υποδείξεις της για την καλύτερη αξιοποίηση της αμερικανικής βοήθειας, για την εκτέλεση έργων υποδομής, για μείωση της κρατικής παρέμβασης στις συναλλαγές και για περαιτέρω ανάπτυξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ακόμα πρέπει να σημειωθεί ότι η εφημερίδα, παρά το γεγονός ότι ο προσανατολισμός της ήταν καθαρά οικονομικός, δεν έπαυε, όταν οι περιστάσεις το επέβαλαν, να παρεμβαίνει και στην πολιτική ζωή της χώρας με υποδείξεις και προτάσεις· πάντοτε με γνώμονα την περιφρούρηση των δικαιωμάτων των παραγωγικών τάξεων.

Δεν χάιδευε όμως αφτιά για να φαίνεται αρεστή στο κοινό της. Υπήρξαν και περιπτώσεις που δεν συμμερίστηκε αιτήματα των παραγωγικών τάξεων· όχι γιατί ήθελε ν’ αντιταχθεί σ’ αυτές, αλλά γιατί έβλεπε παραλογισμούς και ανεδαφικότητες. Αυτή η αντικειμενική και αδέκαστη κρίση της, υπήρξε το ασφαλέστερο όπλο της για να κερδίσει τον χώρο της και να τον διασφαλίσει.

Με τον τρόπο της λοιπόν συνέβαλε και συμβάλλει στη συγγραφή της οικονομικής ιστορίας. Και όχι μόνον της ελληνικής, αφού χάρη στις συνεργασίες με τους βρετανικούς “Financial Times” και την αμερικανική “The Wall Street Journal”, για αποκλειστική ταυτόχρονη δημοσίευση των θεμάτων τους, άνοιξε ένα παράθυρο στη διεθνή οικονομία.

Ο μακροβιότερος διευθυντής της “Ν”
Θα κλείσω το κείμενό μου με αναφορά-φόρο τιμής στον Ευάγγελο Ανδρουλιδάκη, τον σπουδαίο δημοσιογράφο που υπήρξε ο μακροβιότερος διευθυντής της “Ναυτεμπορικής” πάνω από 20 χρόνια και πολύ περισσότερα ως αρθρογράφος, συνεχίζοντας τη συνεργασία του με την εφημερίδα και μετά τη συνταξιοδότηση του. Η προσωπικότητά του δέσποσε στο χώρο επί 60 ολόκληρα χρόνια και η συμβολή του στη διαμόρφωση της οικονομικής ζωής της Ελλάδας, ήταν τόσο αποφασιστική, ώστε δικαίως να χαρακτηρίστηκε πρύτανης του είδους.

Ιστορική η φράση του σε μια συνέντευξη που είχε δώσει στον Γιάννη Μαρίνο, στον “Οικονομικό Ταχυδρόμο” στα τέλη της δεκαετίας του ’80 λίγο πριν από τον θάνατό του. Όταν ρωτήθηκε για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μας, είχε πει: «Από τη χώρα λείπουν τα κεφάλια όχι τα κεφάλαια». Πίστευε ότι τα «κεφάλια» οι άνθρωποι δηλαδή με γνώσεις, ικανότητες και επαγγελματικό ήθος ήταν το ουσιωδέστερο είδος εν ανεπάρκεια στην Ελλάδα.

Τα «δικά» μου πρωτοσέλιδα

Επανερχόμενος στο «100 + 1 χρόνια», αναδημοσιεύω τα πρωτοσέλιδα της γενέθλιας μέρας. Από τις 8 Μαρτίου 1992, πριν αναλάβω την εφημερίδα το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, έως και το 2004 που αποχώρησα. Λείπει της Δευτέρας 8 Μαρτίου 1993, γιατί ακόμη τότε η «Ν» εκδιδόταν Κυριακή και όχι Δευτέρα όπως τώρα.