 |
 |
 |
Αλέκος Φιλιππόπουλος και ο γράφων. Δεξιά ο συνεκδότης της “Ε” Χρήστος Σιαμαντάς και κάτω ο παρά λίγο εκδότης Αλέξανδρος Αθανασιάδης.
Του Δημήτρη Γ. Κουμπιά
Η αναφορά, στην προηγούμενη ανάρτηση για τα 50 χρόνια της “Ελευθεροτυπίας”, σε «διελκυστίνδα… Μποδοσάκη – Τεγόπουλου» για το ποιος θα χρηματοδοτήσει την έκδοση της εφημερίδας, σίγουρα ξάφνιασε πολλούς· με εξαίρεση όλους όσοι με άκουσαν να το αποκαλύπτω, πριν από 13 μήνες, στη βραβευμένη από το Ίδρυμα Μπότση εκπομπή «Η Μεταπολίτευση σε πρώτο πρόσωπο» με τον Φοίβο Καρζή | 09.06.2024.
Η πρώτη συζήτηση για χρηματοδότηση του εγχειρήματος που σχεδίαζε ο Αλέκος Φιλιππόπουλος, έγινε με τον Χρήστο Τεγόπουλο. Προξενητής ο Λυκούργος Κομίνης. Ο Τεγόπουλος, ήταν γνωστός ως εκδότης της Εγκυκλοπαίδειας Δομή, της Ιστορίας της UNESCO και του Θαυμαστού Κόσμου των Ζώων. Ωστόσο, δεν ήταν η πρώτη φορά που επιχειρούσε να αναμιχθεί με την έκδοση εφημερίδας.
Το 1963 είχε εμφανιστεί ως έκδοτης στην επανέκδοση του “Ελεύθερου Τύπου”, συμπράττοντας με τον σημαντικό δημοσιογράφο Χρήστο Καβαφάκη, κληρονόμο του τίτλου από τον πατέρα του Ανδρέα, που δολοφονήθηκε από βασιλικούς στις 22 Φεβρουαρίου 1922, την περίοδο του Διχασμού. Από το πρώτο φύλλο (αριστερά το λογότυπο), η εφημερίδα έδωσε τα «διαπιστευτήριά» της, φανερώνοντας ότι θα είναι ένα μαχητικό κεντροαριστερό φύλλο. Κυκλοφόρησε ως απογευματινή, στις 7 Οκτωβρίου 1963, ενόψει των εκλογών της 3ης Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, άλλα δεν κατόρθωσε να ανταγωνιστεί τις άλλες απογευματινές του χώρου· την “Αθηναϊκή” του Παπαγεωργίου, “Τα Νέα” του Λαμπράκη και το “Έθνος” των Νικολόπουλου – Κυριαζή. Και λίγο μετά τις εκλογές, έκλεισε.
Η πρώτη συνάντηση με Τεγόπουλο
Την επαφή Φιλιππόπουλου – Τεγόπουλου περιγράφει ο Λ. Κομίνης στο βιβλίο του “Η κρίση του ελληνικού τύπου”, (εκδ. ΚΑΚΤΟΣ, 1985): «Του τηλεφώνησα (του Τεγόπουλου) και κλείσαμε το πρώτο ραντεβού. Φωκυλίδου 6 στο Κολωνάκι. Πρωί-πρωί, μέσα στο τεράστιο λίβινγκρουμ που το στολίζει μια καλόγουστη τοιχογραφία Έλληνα διάσημου καλλιτέχνη. Η κουβέντα άρχισε από τη δυνατότητα μιας έκδοσης». Για να φτάσει στη διερεύνηση για τα κεφάλαια. Ο Τεγόπουλος μιλούσε για αρχικό κεφάλαιο 10 με 12 εκατομμύρια δραχμές, ενώ ο Φιλιππόπουλος υποστήριζε ότι χρειάζονταν τουλάχιστον 20.
Συμφώνησαν να τα ξαναπούν σύντομα και το μεσημέρι με κάλεσε ο Φιλιππόπουλος που γνωρίζοντας ότι - πέραν της Απογευματινής - εργαζόμουν και στο Γραφείο Τύπου του Ιδρύματος Μποδοσάκη, μου ζήτησε να διερευνήσω αν ο Μποδοσάκης ενδιαφέρεται να μπει στο χώρο του Τύπου. Βάζοντας τα 20 εκατομμύρια.
Φυσικά δεν είχα άμεση επαφή με τον «Μπέη» - όπως αποκαλούσαν στην Εταιρεία Λιπασμάτων και όχι μόνο τον γηραιό μεγαλοεπιχειρηματία -, αλλά την ίδια μέρα μίλησα για το θέμα με το «δεξί του χέρι»· τον ανιψιό του Αλέξανδρο Αθανασιάδη, που 13 χρόνια αργότερα, το Μάρτιο του 1988, δολοφονήθηκε από τη “17 Νοέμβρη”.
Το «πράσινο φως» από Μποδοσάκη…
Ο Αλ. Αθανασιάδης πήρε το «πράσινο φως» από τον «Μπέη» και δυο μέρες μετά βρεθήκαμε στο γραφείο του, στην Αμαλίας 20, ο Φιλιππόπουλος, ο Γιώργος Κατσώνης – γνώριμος στα στελέχη του Ιδρύματος από το οικονομικό ρεπορτάζ και ο γράφων, ενώ στο πλευρό του Αθανασιάδη ήταν ο διευθυντής του γραφείου του Νίκος Πολίτης – πατέρας της κοσμικογράφου Χριστίνας Πολίτη. Ο Κατσώνης, ως οικονομικός σύμβουλος του Φιλιππόπουλου, ήταν παρών και στη συνάντηση της Φωκυλίδου, στην οποία εγώ δεν είχα κληθεί.
Η πλευρά Μποδοσάκη είπε κατ’ αρχάς «ναι» στα 20 εκατομμύρια που ζητούσαμε εμείς για την έκδοση της εφημερίδας, συμφωνώντας και με την πολιτική γραμμή που σχεδιάζαμε.
Άλλωστε ο πρόσφυγας Πρόδρομος Αθανασιάδης – το «κανονικό» όνομα του Μποδοσάκη – ήταν παλιός Βενιζελικός και ο Αλέξανδρος ήταν βαφτισιμιός του Νικολάου Πλαστήρα· του «μαύρου καβαλάρη» της Μικρασιατικής Καταστροφής. Το 1979 είχε διαδεχθεί στην ηγεσία του Ομίλου τον θείο του, μετά το θάνατο του τελευταίου.
Δεν «έδωσαν τα χέρια» οι δυο Αλέξανδροι, Φιλιππόπουλος και Αθανασιάδης, αφού ο δεύτερος είπε πως θα συζητήσει με και με τα άλλα επιτελικά στελέχη του, καταλήγοντας: «θα τα ξαναπούμε σύντομα».
Όμως δεν «τα ξαναείπαν» και δυο μέρες μετά ανέλαβα να γνωστοποιήσω στον Αλέξανδρο Αθανασιάδη τη συμφωνία με άλλους επιχειρηματίες, για την έκδοση της εφημερίδας.
«Δύο μέρες» πυρετώδεις, με αλλεπάλληλες συσκέψεις των «επιτελικών στελεχών», πού είχαμε διχαστεί. Κατσώνης κι εγώ - για… ευνόητους λόγους - υπέρ Μποδοσάκη, Κομίνης και Κώστας Σκούρας υπέρ Τεγόπουλου. Φιλιππόπουλος και Τόλης Γαρουφαλής, ουδέτεροι· μόνον άκουγαν…
Ο Σκούρας δεν ήταν στην ομάδα των αποχωρούντων από την “Απογευματινή” – τότε εργαζόταν ως συντάκτης ύλης στην “Καθημερινή” -, και όπως γράφει ο Κομίνης «ήταν φίλος του Τεγόπυλου (και δικός του). Έκανε όμως διακοπές στο Φαληράκι της Ρόδου. Μ’ ένα τηλεγράφημα βρέθηκε στην Αθήνα. Σε λίγο έμπαινε κι αυτός μέσα στην ομάδα της εκκίνησης». Για να ενισχύσει την πλευρά Τεγόπουλου, που υπερίσχυσε τελικά και με τη συνδρομή… ενός εργατικού δυστυχήματος στη βιομηχανία ΛΑΡΚΟ της Λάρυμνας, ιδιοκτησίας Μποδοσάκη.
… και το δυστύχημα στη ΛΑΡΚΟ
Σε συνάντηση της «ομάδας της εκκίνησης» εμφανίστηκε ο Λ. Κομίνης κραδαίνοντας φύλλα εφημερίδων της ημέρας, που είχαν πρωτοσέλιδο το δυστύχημα. «Αλέκο, αν βγάζαμε την εφημερίδα με τον Μποδοσάκη, πού θα βάζαμε το θέμα; Στην πρώτη; Θα το θάβαμε μέσα; Ή μπορεί και να μη μας αφηναν να το βάλουμε…».
«Άλλωστε, συμπλήρωσε ο Σκούρας, υπάρχει και άλλος χρηματοδότης και το αρχικό κεφάλαιο μπορεί να φτάσει τα 15 εκατομμύρια».
Το επιβεβαίωσε και ο Κατσώνης λέγοντας ότι πρόκειται για τον ιδιοκτήτη του εκδοτικού οίκου Μορφωτική Εστία Χρήστο Σιαμαντά, που ενδιαφερόταν να μπει μέτοχος. Ο Τεγόπουλος τον αποδεχόταν και ο κύβος ερρίφθη.
«Έτσι έμπαινε στο παιχνίδι και ο Χρήστος Σιαμαντάς… Ο συνεκδότης που, όπως μαθεύτηκε, ήταν αυτός που έβαλε τα πρώτα και τελευταία μετρητά!» γράφει στο βιβλίο του ο Κομίνης.
Η διάσταση απόψεων στην «ομάδα της εκκίνησης», μεταξύ Τεγοπουλικών και Μποδοσακικών, έριξε σκιές στις σχέσεις μου με τους χρόνια φίλους Λυκούργο Κομίνη και Κώστα Σκούρα· με τον πρώτο από το ξεκίνημά μας ως αθλητικογράφοι (https://www.syntaktisylis.gr/selides/apo-te-philadelpheia-sto-athletiko-reportage) και με τον δεύτερο από τη δεκαετία του 60, όταν «κάναμε ύλη» εκείνος στο “Βήμα” κι εγώ στην “Ελευθερία”. Και σχολώντας από τις εφημερίδες μας, στις 3 το πρωί, βρισκόμασταν στο “Βυζάντιο” της πλατείας Κολωνακίου, μαζί με άλλους ξενύχτηδες συναδέλφους. Οι σκιές αραίωσαν με τα χρόνια, αλλά δεν έφυγαν ποτέ…
Για τη συνάντηση με Τεγόπουλο που επακολούθησε, μετά την απόφαση να προχωρήσουμε με τον ίδιο και τον Σιαμαντά, ο Κομίνης γράφει: «Ο Φ. του είπε ότι η εφημερίδα θα πρέπει να δίνει μερίδιο των κερδών στους συντάκτες και τους τυπογράφους. “Πόσο;” ρωτάει ο Τεγόπουλος. “Τουλάχιστον το 20 με 30%” απαντάει ο Φ. Και αμέσως μαζί με την απάντηση έπεφτε ένας κεραυνός στο κεφάλι μου. Ακούω τον Τ. να λέει: “Εγώ θα τους δίνω το 80%”. Ο Φ. με κοιτάζει περίεργα. Κάτι πιάνει από την τόση απλοχεριά ενός υποψήφιου ακόμη, εκδότη. Μα βιάζεται. Θέλει να εκδοθεί η εφημερίδα. Δεν ενδιαφέρεται και πολύ για όλα τα άλλα. Τίτλος; Ελευθεροτυπία λέει ο Φ. “Είναι δικός μου κατοχυρωμένος για το περιοδικάκι που έβγαζα”.
Τότε έγινε και η συζήτηση για το πώς θα λειτουργεί η «εφημερίδα των συντακτών» που θα «είχαν συμμετοχή στα κέρδη». Συμφωνήθηκε αυτό να προβλέπεται από Καταστατικό που θα καταρτιζόταν σύντομα. Κι αφού «τα βρήκαμε σε όλα», άρχιζε η διαδικασία για την έκδοση. Στόχος το πρώτο φύλλο να βγει τη Δευτέρα 21 Ιουλίου 1975, πρώτη μέρα της δίκης των συνωμοτών της 21ης Απριλίου του 67.
Στο μεταξύ, παραιτηθήκαμε από την “Απογευματινή” όλοι όσοι είχαμε αποφασίσει να ακολουθήσουμε τον Φιλιππόπουλο στο εγχείρημα. Ταυτόχρονα με τις συζητήσεις με δημοσιογράφους, συμφωνήσαμε με το τυπογραφείο και το πιεστήριο του κλειστού ήδη “Έθνους”, στην Κολοκοτρώνη, ενώ παράλληλα ψαχνόμαστε για το στήσιμο του λογιστηρίου και τη διαφήμιση της νέας εφημερίδας.
Τελικά οι οικονομικές υπηρεσίες στήθηκαν από τον Διονύση Αυγουστινιάτο και τον Στέλιο Μπέκα, άλλοτε στελέχη του λογιστηρίου της “Ελευθερίας”, οι οποίοι είχαν αναλάβει τη διαχείριση των τυπογραφικών εγκαταστάσεων του “Έθνους”. Τους συνάντησα, πριν ενταχθούν στην “Ε”, πηγαίνοντας ένα πρωί στην Κολοκοτρώνη με τον Φιλιππόπουλο και τον Τεγόπουλο, για να ελέγξουμε τις εγκαταστάσεις· και όταν φεύγαμε, μου ζήτησαν να μείνω «για να θυμηθούμε τα παλιά».
Τα «μεγάλα κεφάλια» και ο Νιόνιος
Έμεινα, χαρούμενος που συνάντησα μετά από οκτώ χρόνια ανθρώπους της παλιάς μου εφημερίδας. Και όταν μείναμε οι τρεις μας, ο Νιόνιος (όπως ξέραμε τον Αυγουστινιάτο) μού είπε:
«Βλέπω ότι έχεις στενή επαφή με τα μεγάλα κεφάλια και παίζεις ρόλο. Δεν τους λες να αναλάβουμε εμείς το στήσιμο του λογιστηρίου; Διαχείριση, διαφήμιση, προσωπικό… Μας ξέρεις άλλωστε. Και θα πάρουμε τους σωστούς ανθρώπους».
Συμφώνησα χωρίς κανένα ενδοιασμό και η πρότασή μου έγινε δεκτή από «τα μεγάλα κεφάλια». Η συνέχεια είναι γνωστή: Ο Νιόνιος έγραψε ιστορία στην “Ελευθεροτυπία”.
Καταστατικό και Συντακτική Επιτροπή
Για το Καταστατικό, ο Κομίνης, που μετείχε μαζί με τον Αστέρη Στάγκο και τον Χρήστο Θεοχαράτο -από πλευράς συντακτών -, στη συγγραφή του, γράφει: Η κατάρτιση ενός καταστατικού, που θα έπρεπε να σέβονται τόσο οι συντάκτες όσο και οι εκδότες, ήταν φανερή. Αρχίσαμε να το φτιάχνουμε – πάντοτε προφορικά – και καταφέραμε να περάσουμε μια «χρυσή» παράγραφο που θα περιόριζε την εξουσία των εκδοτών. Ήταν η τέταρτη και ανέφερε: «Τις απολύσεις και τις προσλήψεις τις αποφασίζει η Συντακτική Επιτροπή. Για τις προσλήψεις μόνο, οι εκδότες θα έχουν δικαίωμα «βέτο»…». Έτσι θα αποφεύγαμε τις αυθαιρεσίες τους. Έτσι ο συντάκτης θα εργαζόταν, χωρίς να κρέμεται στο κεφάλι του η Δαμόκλεια σπάθη της απόλυσης. Ούτε θα μπορούσε ο εκδότης να τον εκβιάσει και να του λέει: «Γράψε μου αυτή την είδηση, όπως εγώ θέλω, γιατί αυτό υπαγορεύουν τα συμφέροντα μου».
Ακόμη η ύπαρξη της Συντακτικής Επιτροπής ως κυρίαρχου οργάνου δεν επέτρεπε παρεμβάσεις στο δημοσιογραφικό έργο. Η πρώτη βέβαια Συντακτική Επιτροπή δεν μπορούσε να ήταν εκλεγμένη. Ποιος θα την εξέλεγε; Τότε ακόμη, ούτε οι συντάκτες, που εργάστηκαν αργότερα στην “Ε”, ήξεραν ότι θα εργαστούν. Η Σ.Ε. λοιπόν συγκροτήθηκε, όταν ήρθε η ώρα της, «αριστίνδην» δηλαδή από τους διευθυντές, τους αρχισυντάκτες και τους προϊσταμένους των διαφόρων τμημάτων της εφημερίδας.
Τα μέλη της Σ.Ε. καταγεγραμμένα από τον γραμματέα της, στο τέλος πρακτικών συνεδρίασης στην οποία μετείχαμε: Λούης Δάνος, Λυκούργος Κομίνης, Δημήτρης Κουμπιάς, Κώστας Χαρδαβέλλας, Σπύρος Καρατζαφέρης, Χρήστος Θεοχαράτος, Γιώργος Βότσης, Τόλης Γαρουφαλής, Κώστας Σκούρας, Δημήτρης Μαρούδας, Αστέρης Στάγκος, Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος και ο εκδότης Χρήστος Τεγόπουλος. Από τη συγκεκριμένη συνεδρίαση απουσίαζαν οι Γιώργος Κατσώνης, Βαγγέλης Ψυράκης, Θόδωρος Σγουρδαίος και ο συνεκδότης Χρήστος Σιαμαντάς
Ως προϊστάμενος του τμήματος «Ύλης», έγινα μέλος της Σ.Ε. αλλά και εκπρόσωπος των δημοσιογράφων στο Μικτό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ. Για το δεύτερο, με πρότεινε ο Θόδωρος Σγουρδαίος, μέλος της Σ.Ε. ως επικεφαλής του αθλητικού και ήμουν μοναδικός υποψήφιος. Η πρώτη μου ανάμιξη με τον συνδικαλισμό.
Γραμματέας της Επιτροπής τοποθετήθηκε από τον Φιλιππόπουλο ο Κώστας Χαρδαβέλλας, «ως το νεότερο σε ηλικία μέλος της».
Το ρολόι στο τυπογραφείο της Κολοκοτρώνη δείχνει 04:36 της Δευτέρας 21 Ιουλίου 1975. Η πρώτη σελίδα της “Ελευθεροτυπίας”, «ξαπλωμένη» στο μάρμαρο, έτοιμη για το πιεστήριο. Την… καμαρώνουν, από αριστερά: Χρήστος Θεοχαράτος, Γιάννης Θεοδωρόπουλος – από την Ένωση Τεχνικών Τύπου, Διονύσης Αυγουστινιάτος, Γιάννης Κορωναίος, Χρήστος Τεγόπουλος, Λάκης Μιχαλάς – προϊστάμενος τυπογραφείου, Χρήστος Σιαμαντάς, τυπογράφος που… η έρευνά μου για τ’ όνομά του δεν απέδωσε, Λυκούργος Κομίνης και Νίκος Νικολαΐδης.
Τον Απρίλιο του 1976, στη μετά Φιλιππόπουλο εποχή, επί διεύθυνσης Σεραφείμ Φυντανίδη, έγιναν εκλογές με κάλπη, για την ανάδειξη των μελών της Επιτροπής. Βγήκα πρώτος με μια ψήφο διαφορά από τον δεύτερο Κ. Σκούρα και ανέλαβα τη Γραμματεία του οργάνου. Ωστόσο στη συνέχεια παραιτήθηκα από το Μικτό, αφού στις 16 Μαΐου 1976 ανέλαβα αρχισυντάκτης – μαζί με τον Σταύρο Απέργη - και ήταν ασυμβίβαστο να εκπροσωπώ εργαζομένους, βάσει του Καταστατικού της ΕΣΗΕΑ. Στη θέση μου, εκλέχτηκε ο Νίκος Νικολαΐδης.
Προφανώς δημιουργείται ένα κενό στην αφήγηση, με την αναφορά «στη μετά Φιλιππόπουλο εποχή». Θα γεφυρωθεί σε επόμενες αναρτήσεις, μετά τις διακοπές.