Πριν από τέσσερις μήνες, στη Νέα Φιλαδέλφεια, μετείχα σε εκδήλωση του Δημοτικού Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστημίου, με θέμα τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Προσφυγική Παράδοση. Μετά την εισήγησή μου, τον λόγο πήρε ο ιστορικός μελετητής Κωνσταντίνος Θ. Παπαδημητρίου, αναλύοντας την Ελληνική στρατηγική εναντίον της Τουρκικής στη Μικρά Ασία, την επιτελική σχεδίαση και επιχειρησιακή δράση των αντίπαλων στρατών στη Μικρασιατική εκστρατεία, καθώς και τις διάφορες φάσεις της στρατιωτικής εμπλοκής του Ελληνικού Κράτους στον ευρύτερο χώρο της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, κατά την ταραγμένη περίοδο 1913-1923.
Τα στοιχεία που παρουσίασε με εντυπωσίασαν, του το είπα κι εκείνος με πληροφόρησε ότι περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Ο Μικρασιατικός (Ελληνοτουρκικός) Πόλεμος 1919-1923 από Διοικητική – Στρατιωτική σκοπιά, που είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Διόνικος. Πήρα το βιβλίο, έμαθα πράγματα που αγνοούσα ή γνώριζα επιφανειακά, και το παρουσιάζω.
Άλλωστε, πάντοτε πίστευα ότι η ήττα της Ελλάδας στη Μικρά Ασία δεν οφειλόταν τόσο σε στρατιωτικά, όσο σε πολιτικά αίτια. Και η αχίλλειος πτέρνα της Ελλάδας ήταν ότι από τον Νοέμβριο του 1920 και εξής πολεμούσε χωρίς την πολιτική κάλυψη των Συμμάχων, μετά την πτώση του Ελ. Βενιζέλου και την επαναφορά του Κωνσταντίνου στο θρόνο. Ο πρώτος μάλιστα, το Νοέμβριο του 1920 είχε διαβλέψει ότι «… αι καταστροφαί θα επακολουθήσουν αμέσως. Η Μικρασιατική Ελλάς θα σβήση και ευτυχείς θα είμεθα εάν τουλάχιστον η περιφέρεια της Σμύρνης λάβη μορφήν τινα διεθνή διά ν’ αποσοβηθή ο κίνδυνος ο άφευκτος της εξοντώσεως του εν αυτή ημίσεος περίπου εκατομμυρίου ομογενών, όστις θα επακολουθήση την τυχόν επαναφοράν εν αυτή της τουρκικής διοικήσεως».
Το βιβλίο του Κ. Παπαδημητρίου εξετάζει τα γεγονότα 1919‑1923 από δύο βασικές γωνίες: τη διοικητική και τη στρατιωτική. Δηλαδή, όχι μόνο την επιχειρησιακή δράση στο πεδίο των μαχών, αλλά και τον σχεδιασμό, τη διοίκηση, καθώς και τις πολιτικές, οικονομικές και διπλωματικές παραμέτρους που επηρέασαν τη διαμόρφωση της εκστρατείας. Περιλαμβάνει θέματα όπως η επιτελική σχεδίαση, η δράση των αντίπαλων στρατών, η διοίκηση, αλλά και η πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα, η επίδραση της διεθνούς κατάστασης, η αντιστροφή των συμμαχιών, όπως και οι επιπτώσεις της στρατιωτικής ήττας. Προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα που συνδυάζει διοικητικές/διοικητικές διαδικασίες με τα στρατιωτικά γεγονότα.
Δείχνει έμφαση στην ηγεσία, στην επιρροή των “Μεγάλων Δυνάμεων” και στην εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, όπως και στις επιπτώσεις της αλλαγής πολιτικής ηγεσίας μετά τις εκλογές. Και επιχειρεί να αναδείξει το πώς οι αποφάσεις – πολιτικών και στρατιωτικών – , οι συμμαχίες, οι πόροι και η διπλωματία επηρέασαν άμεσα το αποτέλεσμα του πολέμου.
Το επιμύθιο: Η ανερμάτιστη πολιτική των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων οδήγησε στη διπλωματική καταρχήν ήττα, με συνέπεια την ταχεία αποδυνάμωση των περιορισμένων ελληνικών πόρων και τελικά στη μετατροπή της στρατιωτικής ήττας σε εθνική Καταστροφή.