Τέλος εποχής

 Tου Δημήτρη Παπανικολάου

Δεν με συγκινεί η παρελθοντολογία, επειδή η κάθε εποχή έχει τις προκλήσεις της, τα ενδιαφέροντα αλλάζουν όπως και οι συνθήκες, ενώ η τεχνολογία τρέχει με απίστευτους ρυθμούς. Άραγε, στη δική μας περίπτωση των συντακτών ύλης, πώς να συγκρίνεις την εποχή του μάρμαρου, της φωτοσύνθεσης με τη σημερινή του DTP και της επανάστασης στη σελιδοποίηση. Δεν μπορώ όμως να μην ανατρέξω στο παρελθόν, όσον αφορά στο περιεχόμενο δουλειάς και στη θέση του συντάκτη ύλης στη λειτουργία της εφημερίδας.

Ξεκινώ με τη διαπίστωση ότι σήμερα η λειτουργία μιας εφημερίδας δεν έχει σχέση ούτε με αυτή πριν από μια δεκαετία, ως αποτέλεσμα της κρίση που ξεκίνησε, πολύ νωρίτερα, κυρίως με την κατάργηση των ισολογισμών -στο οικονομικό επίπεδο-, την  εξαφάνιση της εμπιστοσύνης των αναγνωστών και τη δωρεάν ενημέρωση από τα ηλεκτρονικά μέσα.
Το πάλαι ποτέ ο συντάκτης ύλης ήταν ο τελευταίος και ο καθοριστικός κρίκος στην αλυσίδα της έκδοσης ενός εντύπου. Είχε βέβαια και τα προσόντα για να γίνει επιτελικό στέλεχος του εντύπου, αφού δεν επιλεγόταν τυχαία κάποιος για συντάκτης ύλης. Και αν δεν είχες περάσει από αυτή τη θέση, δύσκολα γινόσουν αρχισυντάκτης ή ακόμα και διευθυντής.
Σήμερα, με τη συρρίκνωση των εκδόσεων σε όλα τα επίπεδα, ο ρόλος του συντάκτη ύλης σε αυτήν την αλυσίδα έχει αλλάξει. Όλοι τα ξέρουν όλα, με αποτέλεσμα, οι παρεμβάσεις να αλλοιώνουν και να διαστρεβλώνουν τη διαδικασία έκδοσης. Η οικονομική στενότητα των επιχειρήσεων Tύπου  και ο πολιτικός εναγκαλισμός τους μέχρι ασφυξίας, καθιστούν είδος πολυτελείας την πρόσληψη ενός παρεμβατικού συντάκτη ύλης. Και να υπήρχαν τα περιθώρια, ο συντάκτης ύλης δεν θα μπορούσε να κάνει σωστά τη δουλειά του, έχοντας στην ουρά για υλοποίηση δέκα και δεκαπέντε σελίδες και το ρολόι-απειλή για το τυπογραφείο. Δεν έχει χρόνο ούτε καν να σκεφτεί το κάτι διαφορετικό, τον έξυπνο τίτλο που θα τσιγκλήσει τον αναγνώστη να διαβάσει το κείμενο. Έτσι, συμβιβάζεται στη διεκπεραίωση της ύλης με μικροπαρεμβάσεις «για να προλάβουμε το τυπογραφείο». Ευτυχώς που έχει λυθεί το εικαστικό, ένα επιπλέον βάρος που υπήρχε παλιότερα.
Το μεγάλο ερώτημα που υπάρχει είναι αν υπάρχει χώρος στα ηλεκτρονικά μέσα για συντάκτες ύλης. Τα σάιτ ξεκίνησαν με χαμηλό μπάτζετ-δικαιολογημένα- και ένα οργανόγραμμα  βασισμένο σε λίγους εργαζόμενους που τα έκαναν όλα. Και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ο κάθε συντάκτης είναι και συντάκτης ύλης, με αποτέλεσμα να βλέπουμε τους περισσότερους τίτλους σαν περιγραφικούς εκθέσεων γυμνασίου. Ο αρχισυντάκτης βάρδιας θα μπορούσε να παίξει και το ρόλο του συντάκτη ύλης αλλά μένουμε μόνο στο θα.
Όσο, λοιπόν, υπάρχουν εφημερίδες θα υπάρχουν και συντάκτες ύλης, με αυτή την κολοβή λειτουργία του διεκπεραιωτή της ύλης. Όμως, πιστεύω ότι δεν είναι μακριά η στιγμή που οι τελευταίοι παλιοί πραγματικοί συντάκτες ύλης θα κλείσουν την πόρτα…