Οι δυο μαύρες κηλίδες

“Όταν η Κύπρος εάλω”, το νέο βιβλίο του Τάσου Παπαδόπουλου

Τα καλοκαίρια σε Ελλάδα και Κύπρο έχουν δυο μαύρες κηλίδες, μετά από τα όσα έγιναν το θέρος του 1974 στη Μεγαλόνησο. Αττίλας 1 και Αττίλας 2. Η πρώτη μαύρη επέτειος στις 20 Ιουλίου πέρασε. Μπροστά μας η δεύτερη ,αυτή του Αττίλα 2 που ήταν το μεγάλο και τελειωτικό χτύπημα στην Κύπρο και στον Ελληνισμό… Πέρασαν 50 χρόνια και ο κίνδυνος να «παραγραφούν» τα τουρκικά εγκλήματα είναι μεγάλος… Επίσης μεγάλη είναι η ευθύνη ελληνικών και κυπριακών κυβερνήσεων για τη σταδιακή επικράτηση της λήθης. …

Υπάρχουν ωστόσο ακόμη άνθρωποι που έχουν παρακολουθήσει το Κυπριακό πολύ πριν οι Τούρκοι κάνουν την εισβολή. Ένας από αυτούς είναι ο δημοσιογράφος Τάσος Παπαδόπουλος. Αποτέλεσμα έρευνας δεκαετιών το βιβλίο του «Όταν η Κύπρος εάλω» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση. Ένα βιβλίο αντίδοτο σε όσους θέλουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε την Κύπρο και όσα συνέβησαν εκεί.
Και όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, «το βιβλίο είναι μια προσπάθεια που χρονολογεί περίπου 30 χρόνια. Έχω μαζέψει συνεντεύξεις, έχω κάνει πολλές συνομιλίες, έχω μιλήσει με όλες τις πλευρές όσες μπορούσα και έχω μαζέψει ένα υλικό μέσα από το οποίο παρακολουθεί κανείς τα γεγονότα χωρίς εγώ να παρεμβαίνω, παρά μόνο με τις ερωτήσεις μου. Δεν εκφράζω προσωπικές απόψεις και αυτό νομίζω ότι βοηθάει τον αναγνώστη να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα. Έχω ασχοληθεί πολύ με το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή, έχω ερευνήσει τα αρχεία, έχω βρει υλικό και όχι απόψεις, πρωτογενές υλικό όπως τις επιστολές του Καραμανλή στον Κίσινγκερ, συνομιλίες που είχε με όλους τους εμπλεκόμενους εκείνη την εποχή και τελικά έχουμε ένα σύνολο απόψεων που εμένα προσωπικά μου άλλαξαν και άποψη για διάφορα πράγματα. Δηλαδή αυτή η επικρατούσα άποψη ότι ο Καραμανλής δεν πήγε να σώσει την Κύπρο γιατί είναι μακριά, όπως είπε σε διάγγελμά του, δεν ευσταθεί γιατί οι στρατηγοί τον απέτρεψαν και του απέρριψαν τις προτάσεις που έκανε για να βοηθηθεί η Κύπρος στρατιωτικά».
Στον πρόλογο του βιβλίου, εξ άλλου, ο Μιχάλης Ιγνατίου γράφει μεταξύ άλλων:

Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου είναι και μια ξεχωριστή ενδιαφέρουσα ιστορία. Διαβάστε τίτλους: Η επιστολή Μακαρίου σε Γκιζίκη αφορμή για το πραξικόπημα· Προηγήθηκε αναλόγου περιεχομένου επιστολή Μακαρίου προς Τετενέ· Η γυναίκα που είδε την απόβαση - Η δραματική διάσωση· Πάτροκλος Σταύρου: Ο άνθρωπος του Μακαρίου· Κίσινγκερ και Κόλμπι (CIA) συνομιλούν την ημέρα της εισβολής (ένα λογοκριμένο κείμενο) · Η "απολογία" Σαμψών που χρήσθηκε οκταήμερος "Πρόεδρος"· Η διάσωση Λυσσαρίδη από τη δολοφονική απόπειρα· Μαρτυρία Α. Παπανδρόπουλου για εισβολή, ΝΑΤΟ και αλλαγή στην Ελλάδα· Ένα ελικόπτερο πετάει με προορισμό το πουθενά· Οι συνομιλίες Κίσινγκερ με Κάλαχαν και Νίξον· Τα πρωτοπαλίκαρα του Ιωαννίδη Αριστείδης και Χαράλαμπος Παλαΐνης λένε τη δική τους ιστορία· Ο Ιωαννίδης ονειρεύεται νέο πραξικόπημα· Ανδρουτσόπουλος, ένας κατ' όνομα μόνο πρωθυπουργός· Μπονάνος, ο στρατηγός που έπαιρνε εντολές από ταξίαρχο· Ο Αραπάκης εντός και εκτός χούντας· Η τουρκική αφήγηση της εισβολής από τον Αλή Μπιράντ· Πώς σώθηκε η Λευκωσία λίγο πριν από την κατάπαυση πυρός· Αλευρομάγειρος, ο ταγματάρχης που πολέμησε στη Λευκωσία· Περιοδικό TIME. Πώς είδαν οι ανταποκριτές την αλλαγή· Η αποκαλυπτική δήλωση του Μίκη Θεοδωράκη· Άγνωστα στοιχεία από τα αρχεία Καραμανλή· Μια αποκαλυπτική κριτική Καραμανλή στον Μακάριο πριν από σαράντα και πλέον χρόνια· Τι υποστηρίζουν από το στενό περιβάλλον του Καραμανλή· Η συνωμοσία του τέως μετά την επιστροφή Καραμανλή.
Ανάμεσα στους ομιλητές που παρουσίασαν το βιβλίο στην ΕΣΗΕΑ στις 7/10/2024ήταν και ο στρατηγός Δημήτρης Αλευρομάγειρος, δεξιά στη φωτογραφία με τον συγγραφέα). Πρωταγωνιστής των γεγονότων του 1974 ο στρατηγός, πολεμιστής πρώτης γραμμής στη Λευκωσία, διοικητής του ηρωικού 336 Τάγματος που πολέμησε  επιτυχώς τους Τούρκους.  Η ομιλία του πρέπει να διαβαστεί όχι μόνο από όσους επιμένουν να θυμούνται το σύνθημα «Δεν Ξεχνώ» αλλά κυρίως από  όσους θέλουν να ξεχάσουν και επιδιώκουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε. Γι’ αυτό και αναρτάται ολόκληρη:

«Όταν οι δημοσιογράφοι  σέβονται το λειτούργημά τους και ανεπηρέαστοι καταγράφουν τα γεγονότα τότε δημιουργούν και προβληματίζουν θετικά .Το βιβλίο του Τάσου Παπαδόπουλου ανήκει σε αυτή την κατηγορία, Με εργασία πάνω από τριάντα χρόνια και υπομονή έχει αιχμαλωτίσει μέσα από αξιόλογες  μαρτυρίες και  έρευνα σε επίσημα αρχεία γεγονότα μιας από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Πατρίδας μας .

Πενήντα χρόνια μετά την καταστροφή της Κύπρου και ενώ έχουν κυκλοφορήσει χιλιάδες βιβλία , ο συγγραφέας μας παρουσιάζει το σημερινό πόνημα με έναν τρόπο που ενώ ο ίδιος είναι παρών με τις επιλογές της έρευνας του αφήνει τον αναγνώστη να βιώσει και να κρίνει το μέγεθος της τραγωδίας στις πολιτικές και στρατιωτικές πτυχές του και προφανώς προτρέπει μέσω αυτής της καταγραφής τις πολιτικές  μας ελίτ του σήμερα να αντιληφθούν τις τεράστιες ευθύνες τους για την αντιμετώπιση της επίλυσης μέσα από τις σημερινές παγκόσμιες αλλά και τοπικές συνθήκες του κυπριακού αλλά και ελληνικού δράματος,

Ο Μιχάλης Ιγνατίου κορυφαίος δημοσιογράφος, Κύπριος τη καταγωγή που έχει ασχοληθεί σε μεγάλη έκταση με την τραγωδία της ιδιαίτερης πατρίδας του στον πρόλογό του δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας του στόχου του βιβλίου αφού χωρίς περιστροφές με δύο λέξεις επισημαίνει την τελείως λανθασμένη κατεύθυνση της αντιμετώπισης του δράματος όταν αναφέρει ότι η σημερινή επιλογή  της ΔΔΟ οδηγεί και με δική μας ευθύνη την Κύπρο οριστικά στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας.

Η σκηνή του δράματος της τουρκικής εισβολής αρχίζει με την συγκλονιστική μαρτυρία της Μαρίας Σταύρου αλλά και του συζύγου της Υπουργού παρά τον Μακάριο όπου μέσα από τις προσωπικές τους δραματικές περιπέτειες δίδεται αμέσως η εικόνα της απαράδεκτης μακαριότητας και του απόλυτου και επίσης απαράδεκτου αιφνιδιασμού του χουντικού καθεστώτος των Αθηνών που κακή τη μοίρα αλλά και με τεράστια ευθύνη των προ χουντικών κοινοβουλευτικών Κυβερνήσεων εγκαταστάθηκε ως βρόγχος στον Ελληνικό Λαό ακριβώς για αυτή την καταστροφή, αδιάφορον αν το γνώριζαν εκ των προτέρων ή όχι οι πρωταίτιοι,

Αυτό έχει σήμερα πλέον αποδειχθεί τόσο από την έρευνα των αρχείων του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ αλλά και από μεμονωμένες αποκαλύψεις και καταγραφές. Η «μαρτυρία» του οκταήμερου προέδρου του πραξικοπήματος στην Κύπρο και ο σχολιασμός της από τον γίγαντα των αγώνων και της αντίστασης της Κύπρου αλλά και των αγωνιζομένων όπου Γης Λαών, Βάσσο Λυσσαρίδη, η συνέντευξη του οποίου είναι ένα από τα διαμάντια του βιβλίου που παρουσιάζουμε ,συμπληρώνει αυτή την απόδειξη.

Η βλακώδης αλλά κυρίως προδοτική αντίληψη των χουντικών να δέχονται τις διαβεβαιώσεις της CIA κάποιων ονόματι Αβράκωτων αλλά κυρίως ξεγυμνωμένων πρακτόρων της δεκάρας και να κραυγάζουν με ευήθεια εκ των υστέρων ότι τους ξεγέλασαν δεν στέκει ούτε ως δικαιολογία φύλλου συκής και δυστυχώς η ελληνική μεταχουντικη πολιτεία ενώ τους τιμώρησε για το πραξικόπημα της  21 Απριλίου δεν τους τιμώρησε  για το έγκλημα της Κύπρου…

Στο βιβλίο γίνεται πολλές φορές αναφορά για τις ευθύνες και της Κυπριακής ηγεσίας. Θα σταθώ σε μερικά σημεία. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος κορυφαία πολιτική αλλά και πνευματική προσωπικότητα, μόλις έγινε στην Αθήνα γνωστό το πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 αναφερόμενος στον Μακάριο δήλωσε ότι “Η Αθήνα πολλές φορές είχε διαφωνίες επι πολιτικής βάσεως με τον Αρχιεπίσκοπο αλλά ο Μακάριος συμβόλιζε την ελπίδα του Κυπριακού Λαού και το έγκλημα του πραξικοπήματος θα έχει τραγικές συνέπειες για την Κύπρο και τον Ελληνισμό”.

Η Οριανα Φαλάτσι στο περίφημο βιβλίο της “ Συνάντηση με την Ιστορία/ Παπυρος 1996” σε συνέντευξη του Μακαρίου, μετά την τραγωδία, τον περιγράφει ως τον αδιαμφησβήτητο δημοκρατικό ηγέτη   με σταθερό όραμα την ευτυχία του Λαού του ό οποίος και τον εμπιστευόταν και η ανατροπή του από την χούντα των Αθηνών ήταν επίσης έγκλημα,

Ο Βάσσος Λυσσαρίδης στην θαυμάσια συνέντευξη του στον συγγραφέα, προσωπικός γιατρός του Αρχιεπισκόπου και επιστήθιος φίλος του δεν διστάζει με νηφαλιότητα να επισημάνει δυο λάθη του, Την πίστη του, παρά τις προειδοποιήσεις που είχε, ότι δεν ήταν δυνατόν να επιχειρηθεί πραξικόπημα που θα έφερνε του Τούρκους στο νησί και την προς Γκιζικη επιστολή για τη οποίαν ο Μακάριος δεν τον είχε ενημερώσει, αν το γνώριζε θα τον απέτρεπε.

Στο καθαρό στρατιωτικό κεφάλαιο η χούντα των Αθηνών και η εις την Κύπρο τοποτηρητές της, είχαν τόσο πανικοβληθεί ώστε δεν τήρησαν ούτε τις στοιχειώδεις στρατιωτικές αρχές των επιχειρήσεων, Ακόμα και στρατιωτικοί της χούντας όπως η ΚΥΠ των Αθηνών και ο ευρισκόμενος στο Λονδίνο χουντικός στρατιωτικός ακόλουθος τους εκλιπαρούσαν να καταλάβουν ότι επίκειται απόβαση και αδιαφορήσαν λέγοντας ότι γίνεται άσκηση και αργότερα, με την έναρξη της εισβολής, το αμίμητο του αρχηγού του χουντικού επιτελείου Μπονανου ότι “η Κύπρος βάλλεται και όχι η Ελλάς”,  ενώ ο ανεκδιήγητος χουντικός Αρχηγός ΓΕΣ Γαλατσάνος επιβαίνει ελικοπτέρου την ώρα της εισβολής και κλίνει τον ασύρματο για να μην τον ενοχλούν….Τραγωδία ….

Η επιστράτευση στην Κύπρο έγινε την ώρα της εισβολής με ένα ανοικτό πανικόβλητα σήμα, Η μόνη αξιόπιστη δύναμη η ΕΛΔΥΚ αφού εσύρθη προηγουμένως στο πραξικόπημα αντί να είναι στο προγεφύρωμα και να επανδρώσει τα από το 1964 αξιόπιστα πολυβολεία στην ακτή της Κερύνειας εστάλη σε δευτερεύουσες, προς Κιόνελι, και άκρως επικίνδυνες αποστολές στον Α’ γύρο ενώ στον δεύτερο με θαυμαστή αυτοθυσία και με μικρή δύναμη αντιστάθηκε σθεναρώς και προξένησε σημαντικές απώλειες στους εισβολείς μέχρι την σύμπτυξη της μια ώρα προ της τελικής εκεχειρίας την 16ην Αυγούστου, γεγονός που παραδέχεται στην εκλαϊκευμένη πολεμική του έκθεση ο Διοικητής των δυνάμεων εισβολής Στρατηγός Ντεμιρελ.

Οι Τούρκοι όπως γράφει και ο τούρκος δημοσιογράφος Αλη Μπιραν ήταν πολύ σκεπτικοί με την απόβαση. Αν ήταν λοιπόν εκεί εγκαίρως οι μονάδες μας και η ΕΛΔΥΚ η απόβαση , ακόμα και με το χάος πουν προκάλεσε το πραξικόπημα , θα είχε αποτύχει και απόβαση που αποτυγχάνει δεν είναι δυνατόν να επαναληφθεί.

Η έκθεση του ΝΑΤΟ για την εισβολή δεν είναι καθόλου κολακευτική για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις οι οποίες αναγκάστηκαν να υποστηρίξουν και επίθεση διμοιρίας με αεροσκάφη αφού  δεν είχαν απλώς αεροπορική υπεροχή αλλά απόλυτη κυριαρχία γιατί τα πολυσυζητημένα και πανάκριβα αεροσκάφη Φαντομ που είχε αγοράσει η χούντα ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν και δυο υποβρύχια που αρχικά είχαν σταλεί αν χρησιμοποιούντο θα έφερναν σοβαρά πλήγματα στον αντίπαλο , ανακλήθησαν …

Οι Τούρκοι είχαν και το Βατερλό τους με την καταβύθιση του πλοίου τους Κοτζατεπε και τη αεροπορική προσβολή δύο άλλων με αποτέλεσμα την κατάρριψη εκ μέρους των τουρκικών πλοίων 19 τουρκικών αεροσκαφών.
Η περιγραφή από τουρκικό στρατιωτικό περιοδικό: “Δική μας αντίστοιχη τραγωδία η κατάρριψη από φίλια πυρά ενός αεροσκάφους Νορατλας και προσβολή και άλλων την νύκτα της 21/22 Ιουλίου όταν μετέφερε τελικά και παρά την τραγωδία επιτυχώς Μοίρα Καταδρομών στο αεροδρόμιο Λευκωσίας το οποίο και κράτησαν με σκληρή μάχη πριν τελικά το παραδώσουν στις δυνάμεις του ΟΗΕ όπου ευρίσκεται μέχρι σήμερα“.

Μεγάλος τραγέλαφος υπήρξε και με την Μονάδα πυροβολικού του Αντισυνταγματάρχου Καλμπουρτζη την οποίαν το ΓΕΕΦ έστειλε βλακωδώς στο στόμα του λύκου με αποτέλεσμα να αιφνιδιαστεί από τουρκικό πεζικό το οποίον αφού την διέλυσε φόνευσε τον Διοικητή και πολλούς στρατιώτες της και αιχμαλώτισε τους λοιπούς αξιωματικούς και οπλίτες,

Στον δεύτερο γύρο εγκαταλείφθηκε αμαχητί η Καρπασία και η Αμμόχωστος με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν ακόμα και κάτοικοι . Μεμονωμένες Μονάδες μας θυσιάστηκαν και εγράφησαν ουρανομήκεις πράξεις γενναιότητας και αυτοθυσίας (περιπτώσεις όπως των Μονάδων των Αξιωματικών Κατσάνη και Κατούντα στην περιοχή της Κερύνειας  αλλά και αλλού), ενώ με σθεναρή αντίσταση της ΕΛΔΥΚ και γειτονικών Μονάδων  στην Λευκωσία, η πρωτεύουσα διατηρήθηκε αλώβητη και εξακολουθεί ως πρωτεύουσα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Στην πολιτική διαχείριση, όπως αναγράφεται και στο βιβλίο, ο Ανδρουτσόπουλος ήταν κατ’ όνομα πρωθυπουργός και τελικά το πολιτικό ζήτημα το χειρίστηκαν ο Ναύαρχος Αραπάκης και ο χουντικός πρόεδρος Γκιζικης οι οποίοι προ της κατάρρευσης οδήγησαν στην γνωστή πολιτική λύση

Ο Κισιγκερ ψεύδεται ασυστόλως σε όλες του τις ενέργειες και στις συζητήσεις με τον Κ. Καραμανλή αφού στον δεύτερο γύρο και μάλιστα το βράδυ της 12ης ή της 13ης Αυγούστου τον άκουσα προσωπικά μαζί  με τους Λοχαγούς μου στην τελευταία μας σύσκεψη προ της τουρκικής συνέχισης της επίθεσης , από τον Αγγλικό ραδιοσταθμό των αγγλικών βάσεων, μετά την κατάρρευση της κωμωδίας Γενεύης σε μια έρημη από πολίτες αλλά και από Κυβέρνηση και ΓΕΕΦ Λευκωσία  (είχαν μετασταθμεύσει στην Μαλουντα) να λέει ότι “οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν εισέτι εξασφαλισθεί“, δίνοντας ουσιαστικά πράσινο φως στους Τούρκους για την Β’ φάση…(ο ίδιος ο Κισιγκερ σε βιβλίο του αφιερώνει 30 σελίδες για να αποσείσει , ανεπιτυχώς βέβαια, αυτήν την κατηγορία).

Λυπάμαι να πω όμως και την πολύ ατυχή τουλάχιστον δήλωση του πρωθυπουργού της Ελλάδος το ίδιο βράδυ την οποία επίσης ακούσαμε  ενώ ήμουν στην ιδία σύσκεψη με τους Λοχαγούς 200 μέτρα από την γραμμή αντιπαράθεσης στην Λευκωσία….

Είναι η δήλωση  για αδυναμία στήριξης της άμυνας της Κύπρου λόγω αποστάσεως,,,, Κατ’ επανάληψη έχω ρωτήσει ακόμα και υψηλόβαθμους πολιτικούς της τότε εποχής και στην καλύτερη περίπτωση μου απάντησαν ότι η ηγεσία των ΕΔ (γράφεται και στο βιβλίο) του ανέφερε την αδυναμία αυτή! Ερώτημα: γιατί η χουντική στρατιωτική ηγεσία δεν είχε συλληφθεί; 

Ανέφερα παραπάνω την κωμωδία της Γενεύης. Από όσα γράφει ο Αλη Μπιραν , με το άκουσμα του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου ο Ετσεβιτ πηδούσε από τη χαρά του γιατί επιτέλους του δόθηκε η ευκαιρία να υλοποιήσει τα σχέδια τα οποία η Τουρκία ετοίμαζε αμέσως μετά την ευτελιστική απόσυρση της Ελληνικής Μεραρχίας από την πανικόβλητη χούντα τον Δεκέμβριο του 1967. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι όπως γράφει ο ίδιος ο έκπτωτος αργότερα βασιλιάς Κωνσταντίνος, δια χειρός  Μαλούχου, στο τρίτομο αυτοβιογραφικό του βιβλίο που εξέδωσε το ΒΗΜΑ το 2015 ο ίδιος είχε συναινέσει στην απόσυρση σε σύσκεψη με τους πανικόβλητους χουντικούς γιατί οι τούρκοι απείλησαν με απόβαση μετά τα γεγονότα της Κοφίνου. Οι τούρκοι δεν μπορούσαν τότε απόβαση. Αλλά από τοτε άρχισαν τον σχεδιασμό απαλλαγμένοι από την παρουσία της Μεραρχίας μας.

Στη Γενεύη, όπως συνεχίζει ο Αλι Μπιραν έστειλαν τον υπο υργό Εξωτερικών Γκιουνες, με εντολή να καταρρεύσει η διάσκεψη με ευθύνη των Ελλήνων. Γεγονός,  που όπως και στο βιβλίο αναγράφεται, έγινε το βράδυ της 13ης Αυγούστου όταν ο Γκιουνες  ζήτησε ουσιαστικά  την εφαρμογή ενός σχεδίου το οποίο θα συναντήσουμε 20χρονια αργότερα. Το σχέδιο Ανναν.
Αυτά απέρριψαν τότε ο Γ. Μαύρος και ο Γλ. Κληρίδης και αυτά βρέθηκαν κάποιοι οπαδοί της λεγομένης «ορθής πολιτικής» να στηρίξουν το 2004 αλλά ευτυχώς ο καταβασανισμένος αλλά περήφανος κυπριακός Λαός που  τον στήριξε ο περίφημος Προέδρος του Τάσος Παπαδόπουλος απέρριψε την αθλιότητα Αννάν με 76% και υπάρχει ακόμα η Κυπριακή Δημοκρατία…

Τι δέον γενέσθαι;; σήμερα; Την απάντηση θα την βρούμε στο βιβλίο στην περίφημη συνέντευξη το 1996 του αγωνιστού δημοκράτη Βασου Λυσσαριδη που ισχύει στο ακέραιο και σήμερα και συμπληρώνω: να μην βαυκαλιζόμαστε περί ελληνοτουρκικής συνεννοήσεως όταν ο  τούρκος Προέδρος από του βήματος του ΟΗΕ σήμερα ζητά ΜΟΝΟΝ δυο κράτη και εμείς ψελλίζουμε κάτι ακόμα χειρότερο του σχεδίου Ανάν την ΔΔΟ….

Σήμερα ούτε η Λευκωσία και κυρίως ούτε η Αθήνα είναι αδύνατες στον διεθνή περίγυρο και στρατιωτικώς είναι σε πολύ καλό επίπεδο, Στο 1974 φτάσαμε από  διαχρονικά δικά μας σφάλματα κυρίως από το 1950 και ιδιαίτερα από την αδυναμία μας ή ατολμία να απορρίψουμε την πίεση του Ηνωμένου Βασιλείου να εμπλέξει την Τουρκία , η οποία είχε παραιτηθεί από το 1915, στις συζητήσεις για τις συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου. Πιστεύω ότι λόγω της τότε και μετά την δράση μας τόσο κατά την απόκρουση της Ιταλικής εισβολής το 1940 όσο και με την μεγαλειώδη Εθνική Αντίσταση 1941-44 είχαμε το κύρος να αντισταθούμε. Παρά την βαριά σκιά που άφησε ο εμφύλιος 1946-1949.

Σήμερα   και παρά τους λεονταρισμούς της η τουρκική ελίτ εξακολουθεί να μας ζηλεύει αλλά κυρίως μας φοβάται.

Το βιβλίο λοιπόν, συμβάλλει στην ενημέρωση πολιτικών ελίτ και Λαού, και όπως λέει  από του τάφου του και ο τεράστιος Βάσος Λυσσαρίδης απαιτείται άμεση αλλαγή στρατηγικής»