Το μετέωρο βήμα του Συνδικάτου Τύπου και πώς σώθηκε ο ΕΔΟΕΑΠ

Την Παρασκευή, 11 Οκτωβρίου 2024 στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ πραγματοποιήθηκε η κεντρική επετειακή εκδήλωση για τη συμπλήρωση των 30 χρόνων από την ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών. Τιμήθηκαν οι Ενώσεις Συντακτών, ο πρώτος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Δημήτρης Γκλαβάς (δεξιά) και τα ιδρυτικά μέλη της ΠΟΕΣΥ από την ΕΣΗΕΑ και την ΕΣΠΗΤ. Συγκεκριμένα, τιμητικές διακρίσεις έλαβαν: Νίκος Κιάος, Πάνος Σόμπολος, Νανά Νταουντάκη, Γεώργιος Λεονταρίτης, Νάσος Αθανασίου, Σίλα Αλεξίου, Ριχάρδος Σωμερίτης, Θανάσης Αλατάς και οι οικογένειες των αείμνηστων Νικολάου Καραντηνού, Φανής Πετραλιά, Νικήτα Γαβαλά, Μανώλη Μαθιουδάκη, Δημητρίου Χαλιβελάκη, Νικηφόρου Αντωνόπουλου και Χρήστου Αναγνωστού. Τα αντίστοιχα μέλη των άλλων τριών Ενώσεων είχαν τιμηθεί σε εκδηλώσεις που έγιναν στις έδρες της ΕΣΗΕΜ-Θ, της ΕΣΗΕΘΣτΕ και της ΕΣΗΕΠΗΝ.

Η ΕΣΗΕΑ δια της προέδρου της Μαρίας Αντωνιάδου απένειμε στην ΠΟΕΣΥ το «Εύσημον Δημοσιογραφίας», τον Χάλκινο Ξενοφώντα.
Επίσης, παρουσιάστηκε η επετειακή σειρά γραμματοσήμων που είναι αφιερωμένη στα 30 χρόνια της ΠΟΕΣΥ, από τη Διευθύντρια Φιλοτελισμού των ΕΛΤΑ, Χαρά Πασχαλίδου.
Έχοντας θητεύσει τρεις συνεχόμενες τριετίες στη διοίκηση της ΠΟΕΣΥ, 2008-2011μέλος (παράλληλα με τη συμμετοχή μου στο προεδρείο της ΕΣΗΕΑ, ως Ταμίας του Δ.Σ.), 2011-2014 γεν. γραμματέας και 2014- 2017 πρόεδρος, μίλησα στην εκδήλωση, ενώ επέδωσα τιμητική  πλακέτα στον εκ των ιδρυτικών μελών της Ομοσπονδίας συνάδελφο Γ. Λεονταρίτη, γεν. γραμματέα του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ κατά τη διετία 1997-1999.  
Η ομιλία μου: Σκόπευα να απευθύνω ένα σύντομο χαιρετισμό, αφού όλα όσα ήθελα να πω για την ΠΟΕΣΥ και την επέτειό της τα έχω γράψει στην έκδοση της Ομοσπονδίας για τα 30 χρόνια. Ωστόσο, επειδή ο τόμος θα κυκλοφορήσει αργότερα, θα αναφέρω επιγραμματικά κάποια από αυτά, επισημαίνοντας τι πρέπει, κατά την άποψή μου, να γίνει στα επόμενα χρόνια.
Δεν θα παραλείψω βέβαια να αναφερθώ στον αγώνα της Ομοσπονδίας, με μπροστάρη τον Γιώργο Σαββίδη, ενάντια στο μαύρο της ΕΡΤ.  Με δυναμική παρουσία στις διαδηλώσεις που γίνονταν στο Ραδιομέγαρο και σε όλη την Ελλάδα και με καθοριστική συμβολή στις δίκες ενάντια στο κλείσιμο· με πρώτη αυτήν  που έγινε στις 2 Δεκεμβρίου 2013 στο Ηράκλειο, ύστερα από προσφυγή των εργαζομένων της ΕΡΤ, για την ακύρωση των παράνομων και αντισυνταγματικών απολύσεών τους.
Θα εστιάσω ωστόσο στην ημιτελή προσπάθεια που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2014 στο  7ο Συνέδριο της ΠΟΕΣΥ –  κατά το οποίο εκλέχτηκα πρόεδρος –, με στόχο την αλλαγή του Καταστατικού για τη συνδικαλιστική ενοποίηση και εκπροσώπηση όλων των εργαζομένων στα ΜΜΕ από ένα δευτεροβάθμιο φορέα, που πρέπει να είναι η ΠΟΕΣΥ. Θα δημιουργούσαμε το πολυπόθητο – για κάποιους μόνο στα λόγια – Συνδικάτο Τύπου.
Ας μην ξεχνάμε ότι ακριβώς πριν από 20 χρόνια, κάτι αντίστοιχο είχε αποφασιστεί στο 4ο Συνέδριο. Η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε, αφού αγκυλώσεις και δυσκαμψίες εμπόδισαν την εφαρμογή των αποφάσεων. Υπενθυμίζω ότι το Συνδικάτο ήταν «καρφί στο μάτι» των εργοδοτών που ήθελαν το συνδικαλιστικό χώρο των ΜΜΕ κατακερματισμένο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στις διεκδικήσεις των διαφόρων κλάδων.
Οι εργοδότες άλλωστε, όπως είπε στην ομιλία του ο Αριστείδης Μανωλάκος, είχαν δηλώσει κατηγορηματικά στις Ενώσεις: «Δεν θα φτιάξουμε εμείς το συνδικάτο Τύπου, που δεν μπορείτε να φτιάξετε μόνοι σας». Αλλά και συντεχνίτες του χώρου μας, όταν είχε τεθεί θέμα ένταξης και άλλων συναφών κλάδων στον ΕΔΟΕΑΠ, μιλούσαν για «κομμώτριες, μουτζούρηδες και κατσαβίδια».
Χαρακτήρισα ημιτελή την προσπάθεια ενοποίησης του χώρου και όχι τελικά αποτυχημένη, αφού τρία χρόνια μετά, το 2017, πετύχαμε την ασφαλιστική ενοποίηση, με την ένταξη στον ΕΔΟΕΑΠ  των εργαζομένων όλων των ειδικοτήτων στην Ενημέρωση. Ήρθαν τελικά στον ΕΔΟΕΑΠ – και απολαμβάνουν τις υπηρεσίες του –  «κομμώτριες, μουτζούρηδες και κατσαβίδια» από όλη μάλιστα την Ελλάδα. Εξαίρεση οι δημοσιογράφοι-μέλη της  ΕΣΗΕΘΣτΕ και της ΕΣΗΕΠΗΝ, που για δικούς τους λόγους, δεν θέλησαν να ενταχθούν.
Και λέω πετύχαμε, γιατί στην «τριμερή» (υπ. Εργασίας, εργοδότες και εργαζόμενοι) για τη διάσωση του ΕΔΟΕΑΠ, με την ΠΟΕΣΥ επικεφαλής της πλευράς των εργαζομένων, πετύχαμε τη θεσμοθέτηση της εισφοράς, χάρη στην οποία λειτουργεί απρόσκοπτα ο Οργανισμός, ως φορέας περίθαλψης, επικούρησης και πρόνοιας για όλους τους ανθρώπους των ΜΜΕ.

Συνεδρίαση της «τριμερούς για τη σωτηρία του ΕΔΟΕΑΠ». Αριστερά Γ. Κατρούγκαλος και Τάσος Πετρόπουλος, υπουργός και υφυπουργός Εργασίας. Δεξιά Δ. Κουμπιάς, Γ. Σαββίδης, πρόεδρος και γεν. γραμματέας της ΠΟΕΣΥ, Θέμης Μπερεδήμας, πρόεδρος της  ΕΣΠΗΤ. Στην απέναντι πλευρά του Π βρίσκονταν οι εργοδότες, με επικεφαλής τον Πάνο Κυριακόπουλο της ΕΙΤΗΣΕΕ, της Ένωσης των καναλαρχών.

Ποτέ λοιπόν δεν είναι αργά για να πρωτοστατήσει η ΠΟΕΣΥ στη συνδικαλιστική ενοποίηση του χώρου, αρχής γενομένης από την τροποποίηση του Καταστατικού της, που θα δρομολογήσει την ένταξη όλων των ειδικοτήτων και των επαγγελματικών Ενώσεων, δημιουργώντας στην ουσία το Συνδικάτο Τύπου.
Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η λογική της συντεχνίας αντιστοιχεί στην  εποχή του Γουτεμβέργιου και όχι στο τωρινό ψηφιακό περιβάλλον της Ενημέρωσης.

Στο χαιρετισμό μου αναφέρθηκα στην ομιλία του Αριστείδη Μανωλάκου, προέδρου της ΕΣΗΕΑ τις διετίες 1997-1999 και 2001-2003, κατά την οποία φώτισε κάποιες από τις αιτίες που άφησαν το όραμα του συνδικάτου Τύπου μισό. Για την Ιστορία, αναδημοσιεύω το κείμενο από την Εφημερίδα των Συντακτών:
Η σημερινή εκδήλωση για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της ΠΟΕΣΥ (αλλά και κάθε εκδήλωση με τις εκάστοτε ιδιαιτερότητές της που αφορά τη δημοσιογραφία και την εν γένει βιομηχανία της ενημέρωσης) μας δίνει τη δυνατότητα να εγκύψουμε στα ουσιώδη προβλήματα που διαχρονικά απασχολούν τον χώρο μας και πιο πολύ σήμερα: τα προβλήματα της εργασίας, της ασφάλισης και της ποιότητας της ενημέρωσης.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, θα μου επιτραπεί να ισχυριστώ ότι ο λόγος του Μάγιερ που κοσμεί αυτή την αίθουσα, «Η δημοσίευση είναι η ψυχή της δικαιοσύνης», ηχεί ως θλιβερή ειρωνεία. Οι επιμελείς συνάδελφοι και πιο πολύ όσοι έχουν ασκήσει διευθυντικά καθήκοντα στα μέσα ή έχουν αναλάβει θέσεις ευθύνης στα σωματεία, θα μπορούσαν να αναζητήσουν, με βάση το αρχειακό υλικό, τα προσωπικά τους βιώματα, τις διηγήσεις των παλαιοτέρων και τη σχετική βιβλιογραφία, την κοινωνική και πολιτική διάσταση των προβλημάτων που ταλανίζουν τον χώρο του Tύπου και της ενημέρωσης μέχρι σήμερα.
Επιχειρώντας μια στοιχειώδη περιγραφή των παραπάνω με βάση και τα προσωπικά μου βιώματα, θα αναφερθώ σε τρεις κομβικές προκλήσεις που παραμένουν ανοιχτές:
Πρώτη: H συνένωση των δύο Ενώσεων, ΕΣΗΕΑ-ΕΣΠΗΤ, που αποτέλεσε στόχο από την εποχή των προέδρων της ΕΣΗΕΑ, του Γιώργου Καράντζα, και της ΕΣΠΗΤ, Ηλία Μπακόπουλου.
Δεύτερη: Η δημιουργία του ενιαίου συνδικάτου Τύπου, για το οποίο υπάρχει ακόμη εγγραφή μιας συμβολικής δαπάνης στον προϋπολογισμό της ΕΣΗΕΑ.
Και τρίτη: Η αποτελεσματική διαχείριση της σχολάζουσας περιουσίας, κινητής και ακίνητης, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από το κράτος και την ολιγαρχία.
Η ίδρυση της ΠΟΕΣΥ συνομολογήθηκε από τις πέντε δημοσιογραφικές ενώσεις (Αθήνας/Θεσσαλονίκης/Θεσσαλίας/Πελοποννήσου/Νήσων) και την ΕΣΠΗΤ ως συντονιστικό όργανο δράσης. Αποτελούσε κατ’ ουσίαν ένα υβριδικό μόρφωμα που στην πορεία απέκτησε συνδικαλιστικό χαρακτήρα.
Οι ποικίλες αγκυλώσεις δεν επέτρεψαν να συγκροτηθεί το ενιαίο συνδικάτο Τύπου που θα κάλυπτε το σύνολο των εργαζομένων και των φορέων τους στον κλάδο των ΜΜΕ. Ένας κλάδος στον οποίο οι εργαζόμενοι-απασχολούμενοι και άνεργοι προσεγγίζουν τους 100.000. Αλλά και στη συνέχεια, έγιναν προσπάθειες με τη συγκρότηση διασωματειακής επιτροπής να υπογραφεί μια σύμβαση για όλους, τεχνικούς, δημοσιογράφους, διοικητικούς.
Ωστόσο, η συντεχνιακή νοοτροπία που έχει παγιωθεί στα σωματεία του ευρύτερου χώρου της ενημέρωσης (έντυπα, ραδιόφωνο, ηλεκτρονικά μέσα κ.λπ.) διευκόλυνε την εργοδοσία στον κατακερματισμό του χώρου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν όταν η ΕΣΗΕΑ συνεκάλεσε σύσκεψη των Ενώσεων του ημερήσιου Τύπου όπου και συμφωνήθηκε να επισκεφθούν οι Ενώσεις, από κοινού. την Ένωση των εργοδοτών. Η συνάντηση αυτή έγινε αλλά το βασικό επιχείρημα από τη μεριά του εκπροσώπου της εργοδοσίας, που ήταν «δεν θα φτιάξουμε εμείς το συνδικάτο Τύπου, που δεν μπορείτε να φτιάξετε μόνοι σας», έθεσε και τον επίλογο σε αυτό το πρώτο ιστορικό υπόδειγμα. Αυτή η προσπάθεια (να γίνει η συνάντηση) αμυντικού εν τέλει χαρακτήρα, όπως σήμερα μπορούμε να αξιολογήσουμε, συνέπεσε με τη συνεχή αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων, των αμοιβών και των ασφαλιστικών δικαιωμάτων.
Επικαλύπτει νοηματικά την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, ενός όρου «μαϊμού» που θέλει να αποκρύψει τη διείσδυση και κυριαρχία του κεφαλαίου (τραπεζικού και χρηματιστικού).
Αναδεικνύεται, έτσι, το κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο των διεκδικήσεων που θα 'πρεπε να προτάξουν οι δημοσιογράφοι και ο κόσμος της ενημέρωσης -δίνοντας ουσιαστική αξία στη φράση του Μάγιερ για τη δικαιοσύνη-, αναπτύσσοντας αγώνες για τη Δημοκρατία, σε όλα τα πεδία και για όλα τα προβλήματα, μεγάλα, μικρά και καθημερινά, ως εναλλακτική λύση στον νεοφιλελευθερισμό.

Θα σταθώ και σε κάτι ακόμη. Η χρηστή αξιοποίηση της κινητής και ακίνητης περιουσίας με τρόπο που θα ελαχιστοποιούσε ή στην καλύτερη περίπτωση θα μείωνε τις εξαρτήσεις από την πολιτική εξουσία και την οικονομική ολιγαρχία. Η ΠΟΕΣΥ είναι η μόνη δημοσιογραφική οργάνωση, ενδεχομένως και η μόνη σε όλο τον συνδικαλιστικό χάρτη των δευτεροβάθμιων οργανώσεων της χώρας, που δεν έχει έσοδα παρά μόνο τις εισφορές των Ενώσεων και κάποιες μικρές χορηγίες για να κάνει εκδηλώσεις. Θα αναφερθώ και σε δύο προβλήματα που έχω εντοπίσει κατά την –επί 35 χρόνια– ενασχόλησή μου με τα συνδικαλιστικά της ΕΣΗΕΑ, σε συσχετισμό με τις παρατηρήσεις που έχω αποκομίσει από τη σχέση μου με τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα.
Το πρώτο αφορά την εξασφάλιση της αντιπροσωπευτικότητας γενικότερα και ειδικότερα τη διαδικασία εκλογής των διοικήσεων των συνδικάτων που εκπροσωπούν τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ.
Η ανελαστική εφαρμογή εκλογικών συστημάτων όπως η απλή αναλογική ή το πλειοψηφικό δεν επέτρεψε πάντα να αναδειχθούν ηγεσίες που εξέφραζαν την πραγματική –κατά γενική παραδοχή– τάση του εκλογικού σώματος.
Το δεύτερο αφορά τον ρόλο και τη λειτουργία των ΜΜΕ στη σημερινή αντιφατική πραγματικότητα που έχει καταστεί χαώδης, εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων και της πρωτοφανούς όξυνσης των κοινωνικών προβλημάτων.
Στη χώρα μας, που δεν ήταν πάντα η πιο ήσυχη γωνιά του πλανήτη, αντιθέτως μάλιστα, το επάγγελμα του δημοσιογράφου είναι μονίμως βαρύ και ανθυγιεινό. Δεν έχουμε καν απομακρυνθεί αρκετά από την περίοδο της δικτατορίας και του Γεωργαλά, που διαμόρφωσε το πλαίσιο ελέγχου της ενημέρωσης από το σύμπλεγμα: πολιτική εξουσία-κράτος-οικονομική ολιγαρχία. Αντιθέτως μέσα από τις οβιδιακές μεταμορφώσεις του μηχανισμού Γεωργαλά οφείλουν να γίνουν πολλά ακόμη για να μπορούν να ασκούν οι εργαζόμενοι στον Τύπο ελεύθερα τον ρόλο τους, επαρκώς αμειβόμενοι και χωρίς την επιβολή της θέλησης της πολιτικής και επιχειρηματικής εξουσίας.
Γι’ αυτό νομίζω ότι πρέπει να εντείνουμε τους αγώνες του κλάδου για την εφαρμογή του ισχύοντος Κώδικα Δεοντολογίας, αναπροσαρμοσμένου στη σημερινή πραγματικότητα και με την επιδίωξη των ευρύτερων δυνατών συμμαχιών.

Μετά τέλος της εκδήλωσης· από αριστερά: Δ. Τσαλαπάτης, πρώην πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ και μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ· Δ. Χορταργιάς, πρόεδρος της  ΕΣΗΕΘΣτΕ· Λάζ. Μπελίτσης, άλλοτε νομικός σύμβουλος ΕΣΗΕΑ και ΠΟΕΣΥ· Στ. Νικολόπουλος, πρώην πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ και της ΕΣΗΕΑ· Ν. Κιάος, πρώην πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ και του ΕΔΟΕΑΠ· Γ. Γαβαλάς, συνάδελφος - γιος του Νικήτα· Δ. Κουμπιάς, πρώην πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ, γεν. γραμματέας του ΕΔΟΕΑΠ· ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ Σωτ. Τριανταφύλλου με τη χήρα τού Δ. Γκλαβά, Χρύσα· Ζωή Κωνσταντοπούλου, πρόεδρος της Πλεύσης Ελευθερίας· Νανά Νταουντάκη, μέλος προεδρείων της ΕΣΗΕΑ επι σειρά ετών· Θ. Μπερεδήμας, πρόεδρος της ΕΣΠΗΤ και αναπληρωτής γεν. γραμματέας ΕΔΟΕΑΠ· Νάσος Αθανασίου, άλλοτε μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ και πρώην βουλευτής.